Ooklo ilk dəfə "Onlayn Azərbaycan" internet layihəsi haqqında məqalə dərc edib. Bu, beynəlxalq arenada Azərbaycanın internet infrastrukturu ilə bağlı çox mühüm və əhəmiyyətli hadisə sayılır. Bununla bağlı moderator.az- ın əməkdaşı internet texnologiyaları üzrə mütəxəssis Elvin Abbasovla söhbətləşib. - Ookla tərəfindən “Onlayn Azərbaycan” layihəsi ilə bağlı xüsusi məqalənin dərc edilməsini necə qiymətləndirirsiniz? - Bu, Azərbaycanın rəqəmsal transformasiya sahəsində əldə etdiyi nailiyyətlərin beynəlxalq səviyyədə tanındığının bariz göstəricisidir. Ookla kimi qlobal nüfuza malik bir təşkilatın bu layihəni təhlil etməsi, onun texniki və strateji baxımdan uğurlu olduğunu təsdiqləyir. Bu həm də Azərbaycanın rəqəmsal sahəyə etdiyi sərmayələrin effektliyinin sübutudur və ölkənin beynəlxalq investisiya cazibəsini artırır. - İnfrastrukturun dəyişməsi istehlakçılar üçün nələri vəd edir? İnfrastrukturun dəyişməsi, xüsusilə mis naqillərdən tamamilə optik lif texnologiyasına keçid, istehlakçılar üçün daha sürətli, sabit və keyfiyyətli internet bağlantısı deməkdir. Bu dəyişiklik nəticəsində internet sürətləri dəfələrlə artaraq əvvəllər mümkün olmayan xidmətlərə çıxışı təmin edir. Artıq 100 Mbps və daha yuxarı sürətlər minimum standart kimi təklif olunur, bu da video konfrans, uzaqdan təhsil, bulud texnologiyaları və rəqəmsal xidmətlərdən daha rahat istifadəni mümkün edir. Eyni zamanda bu infrastruktur modern xidmət paketlərini – IPTV, VoIP və Wi-Fi yönləndirici ilə təchiz olunmuş genişzolaqlı təklifləri əlçatan edir ki, bu da istifadəçi təcrübəsini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəldir. - Sizcə bu layihə Azərbaycanın rəqəmsal iqtisadiyyatına hansı təsiri göstərir və göstərəcək? -“Onlayn Azərbaycan” layihəsi Azərbaycanın rəqəmsal iqtisadiyyatının inkişafına ciddi təkan verib və verəcək. Yüksəksürətli internetin geniş əhatə dairəsi yeni texnoloji startapların yaranması, mövcud şirkətlərin rəqəmsallaşması və beynəlxalq bazarlara çıxışı üçün möhkəm infrastruktur təmin edir. Bu həm də xarici investorlar üçün ölkəni daha cəlbedici edir, çünki stabil və sürətli rəqəmsal infrastruktur iqtisadi etibarlılığın əsas göstəricilərindəndir. Layihə, həmçinin xidmət sahəsində – elektron hökumət, onlayn ödənişlər, elektron təhsil və səhiyyə sahələrində innovativ tətbiqlərin sürətlənməsinə imkan verir, bu da ümumilikdə ölkənin rəqəmsal daxili məhsulunun (DDM) artımına şərait yaradır. - Bu cür genişmiqyaslı layihənin sosial-iqtisadi təsiri, xüsusən də regionlarda yaşayan vətəndaşlar üçün nə ilə nəticələndi? - Layihənin ən böyük sosial-iqtisadi təsiri regionlarda rəqəmsal uçurumun azaldılması oldu. Əvvəllər internetə çıxışda ciddi problemlərlə üzləşən kənd və ucqar rayon sakinləri artıq sürətli və stabil internetdən istifadə edə bilirlər. Bu isə onların təhsilə, tibbi məlumatlara, elektron xidmətlərə və distant iş imkanlarına çıxışını təmin edir. İnternetin əlçatan olması həmçinin regionda yaşayan vətəndaşların əmək bazarına inteqrasiyasını asanlaşdırır, e-ticarət imkanlarını genişləndirir və yerli sahibkarlığın inkişafına şərait yaradır. Beləliklə, layihə regionlarda sosial bərabərliyi artırmaqla yanaşı, iqtisadi fəallığın da artmasına səbəb olub. - İstehlakçılar daha yüksək internet sürətindən faydalanmaq üçün hansı addımları atmalıdırlar? İstehlakçılar daha yüksək internet sürətindən effektiv şəkildə faydalanmaq üçün ilk növbədə fiber-optik xidmətləri təklif edən provayderlərə müraciət etməli və uyğun paketlərə keçid etməlidirlər. Bununla yanaşı, ev daxilində istifadə edilən modem və routerlərin də bu sürətləri dəstəkləyən müasir modellərlə əvəz olunması vacibdir. Evlərdəki daxili şəbəkənin keyfiyyəti də sürətə təsir etdiyindən, kabellərin və qoşulma nöqtələrinin uyğunluğuna diqqət yetirmək lazımdır. Eyni zamanda vətəndaşlar rəqəmsal savadlılıqlarını artırmaqla internet imkanlarından daha səmərəli istifadə edə, xidmətlərə daha düzgün qiymət verə və texniki dəstək zamanı daha məlumatlı şəkildə çıxış edə bilərlər.

Faktor.az

İnternet

Ookla “Onlayn Azərbaycan”ı dəyərləndirdi - Azərbaycanın internet infrastrukturunda tarixi mərhələ

Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinin bu gün keçirilən iclasında müzakirəyə çıxarılan Vergi Məcəlləsində, “Bələdiyyələrin statusu haqqında”, “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında”, “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında”, “Yerli (bələdiyyə) vergilər və ödənişlər haqqında” və “Bələdiyyələrin vergi xidməti orqanı haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə” qanunlara təklif olunan dəyişiklikdə öz əksini tapıb. Mövzu ilə bağlı informasiya texnologiyaları üzrə ekspert Elvin Abbasov “İnformator.az”a açıqlamasında bildirib ki, bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminə keçidi, idarəetmədə şəffaflığın təmin olunması, maliyyə axınlarının izlənməsi və korrupsiya risklərinin azaldılması məqsədi daşıyır: “Milli Məclisin Regional məsələlər komitəsinin bu gün keçirilən iclasında bu məsələ geniş müzakirə olunub və Vergi Məcəlləsi, “Bələdiyyələrin statusu haqqında”, “Bələdiyyələrin maliyyəsinin əsasları haqqında”, “Bələdiyyə torpaqlarının idarə edilməsi haqqında” və digər qanunlara təklif olunan dəyişikliklərdə bu istiqamətdə hüquqi baza nəzərdə tutulub. Layihəyə əsasən, “Bələdiyyələrin birgə fəaliyyəti, birləşməsi, ayrılması və ləğv edilməsi haqqında” Qanunun 7-ci maddəsinə uyğun olaraq yaradılacaq vahid informasiya sistemi, dövlət informasiya sistemi statusu daşıyacaq və onun vasitəsilə bələdiyyələrin maliyyə və torpaq idarəçiliyi üzrə məlumatları mərkəzləşdirilən şəkildə toplanacaq. Bu, eyni zamanda yerli büdcə, gəlir və xərclərinin uçotunun daha səmərəli aparılmasına xidmət edəcək. Sistemdə toplanacaq və ondan əldə ediləcək məlumatların dairəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi qurum vasitəsilə təsdiq olunacaq. Sistemlə bağlı bütün texniki və əməli xərclər isə yerli büdcənin gəlirləri hesabına qarşılanacaq". Müsahibin sözlərinə görə, yeni informasiya sistemi aşağıdakı əsas problemlərin həllinə yönəlib: "Bələdiyyə torpaqlarının qeydiyyatı və idarə olunması daha şəffaf və mərkəzləşdirilən şəkildə aparılacaq. Maliyyə hesabatlılığı və büdcə intizamı gücləndiriləcək. İdarəetmədə vahid məlumat bazasına əsaslanan qərarvermə imkanları genişlənəcək. Sistem vətəndaşlara məhdudlaşdırılan informativ çıxış imkanı verəcək. Bu çərçivədə, onlar aşağıdakı məlumatlara baxa biləcəklər: Bələdiyyəyə aid torpaqların yerləşdiyi ərazi və təyinatı, yerli büdcə gəlirləri və xərcləri üzrə ümumi məlumatlar. Bu sistemin tətbiqi ictimai nəzarətin gücləndirilməsi, bələdiyyələrin fəaliyyətinə etimadın artırılması və vahid idarəetmə standartlarının formalaşdırılması baxımından mühüm addım hesab olunur”. Əminə Əliyeva

Informator.az

İKT

Bələdiyyələrin vahid informasiya sistemi yaradılır- Ekspertdən ŞƏRH

Bank hesablarındakı vəsaitlərin oğurlanması halları artıq gündəlik həyatın acı reallığına çevrilib. Daxili İşlər Nazirliyi (DİN) İnformasiya və Kibertəhlükəsizlik şöbəsinin rəisi Hikmət Məmmədov Naxçıvanda keçirilən "Kiber Suverenlik" konfransında deyib ki, bu ilin ilk dörd ayı ərzində kiber üsulla vətəndaşların bank kartlarından 6 milyon manatdan çox vəsait oğurlanıb. Bəs bu təhlükə ilə necə mübarizə aparmaq olar? Ölkə.az-a danışan informasiya texnologiyaları üzrə mütəxəssis Elvin Abbasov bildirib ki, son illər ərzində bank kartlarından pul oğurlanması hallarının artması artıq sadəcə texniki yox, ciddi sosial və iqtisadi problemə çevrilib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycanda hər gün onlarla vətəndaş müxtəlif fırıldaqçılıq üsulları — fişinq, sosial mühəndislik, saxta linklər və zərərli proqram təminatları vasitəsilə zərər çəkir: “Təhlükə o qədər yayılıb ki, bu gün kimsə özünü tam sığortalanmış hesab edə bilməz — bu hadisə sabah bizim də, yaxınlarımızın da başına gələ bilər. Bu halların qarşısını almağın ən effektiv yolu — əvvəlcə məlumatlı olmaq, sonra isə texniki təhlükəsizlik tədbirlərini gündəlik həyatın bir hissəsinə çevirməkdir. Vətəndaşlar heç bir halda kart nömrəsini, CVV kodunu, OTP təsdiqləmə kodunu heç kimlə paylaşmamalıdır. Əgər bir şəxs “bank əməkdaşı” adı ilə zəng vurub bu məlumatları istəyirsə, bu, artıq birbaşa fırıldaqçılıq əlamətidir. Eyni zamanda, sosial şəbəkələrdə və SMS vasitəsilə gələn linklərə klikləməkdən çəkinmək, yalnız rəsmi tətbiqlərdən istifadə etmək vacibdir. Kartlara gündəlik əməliyyat limiti qoymaq da əlavə təhlükəsizlik qatıdır. Kibergigiyena mədəniyyəti baxımından isə daha geniş bir maarifləndirməyə ehtiyac var. Bu məsələdə yalnız fərdi məsuliyyət deyil, bankların təhlükəsizlik sistemləri, müvafiq dövlət qurumlarının nəzarəti və media vasitəsilə informasiyanın yayılması da mühüm rol oynayır. Bu, artıq texniki yox, strateji təhlükəsizlik məsələsidir. Hər bir vətəndaş bilməlidir ki, maliyyə təhlükəsizliyi yalnız bankın işi deyil, bu, həm də şəxsi məsuliyyətin ayrılmaz hissəsidir”. Həmidə İbrahimova

Ölkə.az

Kibertəhlükəsizlik

"Bank əməkdaşıyam" deyib bunu soruşursa, yalan danışır" - XƏBƏRDARLIQ

Rəqəmsal dövrdə internetdən istifadə edən hər bir şəxs şəxsi məlumatlarının təhlükəsizliyinə xüsusi diqqət yetirməlidir. Onlayn alış-veriş, sosial şəbəkələr, mobil tətbiqlər və bank əməliyyatları zamanı vətəndaşlardan ad, soyad, telefon nömrəsi, şəxsiyyət vəsiqəsi məlumatları, kart nömrələri və digər həssas bilgilər tələb oluna bilər. Bu məlumatlar kibercinayətkarların hədəfinə çevrildikdə ciddi fəsadlara yol aça bilər. Avtosfer.az xəbər verir ki, son illər Azərbaycanda da kibertəhlükələr artmaqda davam edir. Mütəxəssislər vətəndaşların şübhəli keçidlərə daxil olmamaq, rəsmi mənbələrdən olmayan tətbiqləri telefona yükləməmək, həmçinin güclü və fərqli şifrələrdən istifadə etmələrini tövsiyyə edir. Bank və dövlət qurumlarının adından gələn linklərə ehtiyatla yanaşmaq, hər paylaşımı yoxlamaq vacibdir. Bəs şəxsi məlumatların təhlükəsiz saxlanılması üçün vətəndaşlar konkret olaraq hansı addımları atmalıdır? Mövzu ilə bağlı İKT üzrə mütəxəssis Elvin Abbasov Avtosfer.az-a açıqlamsında bildirib ki, internetdə şəxsi məlumatların qorunması günümüzdə kibertəhlükəsizlik sahəsində ən vacib məsələlərdən biridir: “Vətəndaşlar sosial media, onlayn alış-veriş, bank əməliyyatları və mobil tətbiqlər vasitəsilə gündəlik həyatlarında müxtəlif şəxsi məlumatlarını paylaşırlar. Lakin bu məlumatlar kiberdələduzların əsas hədəfinə çevrilə bilər. Bu baxımdan vətəndaşlar ilk növbədə güclü və unikal parollardan istifadə etməli, iki faktorlu autentifikasiya (2FA) funksiyasını aktiv etməli və naməlum keçidlərə (linklərə) klik etməməlidirlər”. Elvin Abbasov əlavə olaraq qeyd edib ki, şəxsi məlumat tələb edən saytlarda “https” protokolunun aktiv olduğunu yoxlamaq, ictimai Wi-Fi şəbəkələrində bank əməliyyatları və ya qeydiyyat formaları doldurmamaq da ciddi tövsiyə olunur: “İnsanlar tez-tez mobil tətbiqlərə icazə verdikləri məlumatlara diqqət etmirlər – halbuki bu tətbiqlər kontaktlar, şəkillər və hətta geolokasiya kimi həssas məlumatlara çıxış əldə edə bilər. Nəhayət, məlumatların paylaşılmasında sağlam şübhəcilik vacibdir: nə paylaşdığını və kimlə paylaşdığını hər zaman qiymətləndirmək lazımdır”. Eltac Zülfüqaroğlu

avtosfer.az

Restoranın internetinə qoşulub bank əməliyyatı aparmaq... - İKT MÜTƏXƏSSİSİ TƏHLÜKƏLƏRİ AÇIQLADI - FOTO

Даже с небольшой зарплатой можно начать зарабатывать пассивно — главное, выбрать правильный метод. Сегодня в Азербайджане появляются всё новые и новые возможности для дополнительного дохода. Эти способы не требуют больших вложений или специальных знаний, но при грамотном подходе могут перерасти в стабильный источник прибыли. Minval выяснил, как начать и с чего именно стоит попробовать рядовому гражданину, чтобы получить прибыль. Заработок в интернете без опыта и стартового капитала В последние годы интернет помог многим заработать деньги и признание общества. Этим инструментом может воспользоваться каждый. В цифровую эпоху даже человек без опыта работы в СМИ может получать пассивный доход в интернете с минимальными вложениями, говорит председатель Правления Общественного объединения «Ассоциация индустрии информационно-коммуникационных технологий Азербайджана», ИКТ-эксперт Эльвин Аббасов. По его словам, для этого не требуется специальных технических знаний, а нужно правильно выбрать платформу и хорошо понимать предпочтения аудитории. Хорошими отправными точками в этом отношении являются ресурсы TikTok, Telegram, YouTube Shorts и блог-платформы. «Например, можно открыть канал в Telegram, чтобы делиться скидками на товары, технологическими инновациями или местными объявлениями. На TikTok можно привлечь вирусных подписчиков, демонстрируя свою повседневную жизнь, полезные привычки или мотивирующий контент. С другой стороны, YouTube и блоги могут со временем стать более стабильным и устойчивым источником дохода. Монетизация на этих платформах в основном осуществляется за счет рекламы, партнерских сделок с брендами, платного контента или ссылок на продажи», — советует эксперт. Главное в этом деле — начать с простого и выбрать сферу деятельности, которая соответствует интересам и навыкам человека. Демонстрация контента, который интересен местной аудитории и вдобавок приносит пользу, дает более быстрые результаты. При таком подходе люди могут получить дополнительный источник дохода и со временем превратить эту деятельность в свою основную работу. Субаренда квартир в Баку Многие не верят, что можно зарабатывать на недвижимости, не имея в собственности ни квартиры, ни коммерческого объекта. Однако эксперт по строительству и недвижимости Эльнур Азадов утверждает обратное: начать возможно даже с минимальным стартовым капиталом — за счёт субаренды. По словам эксперта, сегодня в центре Баку можно арендовать хорошее жилье и договорившись с туристическими гидами или турагентами сдавать жилье туристам посуточно. При этом придется делить доход с посредником. В этом деле имеются и свои определенные трудности. Не каждый владелец недвижимости соглашается на то, чтобы его квартиру сдавали в субаренду, так как жилье больше изнашивается. Лето – хороший сезон начать заниматься субарендой, говорит Азадов. Сейчас начинается дачный сезон и, если кто-то живет в пригороде Баку или в районах и хорошо знает, когда начинается наплыв клиентов, то может снять подходящую виллу, чтобы использовать ее для сдачи в субаренду. Загородная недвижимость сейчас самая популярная. Может быть у новичков не сразу получится сделать деньги на субаренде. Для этого придется немного изучить рынок, обзавестись терпением и упорством. «Не сразу все получается. Через несколько неудачных попыток можно научиться снимать и сдавать объекты недвижимости по выгодным условиям», — говорит Азадов. Заработок на криптовалюте для начинающих Эксперт в области цифровой валюты Эльнур Гулиев считает, что даже человек со скромной зарплатой может начать инвестировать в криптовалюту. Для этого достаточно каждый месяц откладывать хотя бы 100 манатов или 100 долларов и приобретать Биткоин или Эфириум — две самые надёжные и проверенные цифровые валюты. «Независимо от текущей стоимости криптовалют, регулярные небольшие покупки — лучший путь к накоплению актива», — утверждает Гулиев. Он напоминает, что за последние 10 лет золото подорожало в два раза, в то время Биткоин вырос на 30 000%. По его словам, долгосрочная инвестиция даже в размере 500 долларов может в будущем принести доход в три раза больше, чем вложения в банковские депозиты или ценные бумаги. Кроме того, Гулиев предупреждает, что банковские проценты не защищают сбережения от инфляции, которая в Азербайджане может достигать 12–15% в год. «Инвестировать стоит не только в криптовалюту, но и в знания: как правильно хранить средства, защищать пароли, избегать мошенников и выводить деньги», — подчёркивает эксперт.

minval

Sosial

Пассивный доход для чайников, или как заработать больше, если вы живёте на зарплату

Ötən il 206 insan alveri cinayəti qeydə alınıb. Bakıvaxtı.az xəbər verir ki, bu barədə Milli Məclisin komitə iclasında müzakirəyə çıxarılan Milli Koordinatorun 2024-cü il üzrə illik məlumatında bildirilir. Məlumata görə, 206 insan alveri cinayətinin 78,1 faizi cinsi istismar (161), 21,4 faizi (44) insan alveri məqsədilə sənədlərlə qanunsuz hərəkətlər, 0,5 faizi (1) isə məcburi əmək halında həyata keçirilib. Bundan başqa, sosial şəbəkələr vasitəsilə qurbana çevrilən insanlar var. İnsan hüquqları komitəsinin sədri Zahid Orucun sözlərinə görə, 2005-2024-cü illərdə insan alverinə görə 552 qadın, 98 kişi məsuliyyətə cəlb edilib. Ümumilikdə 2023-cü illə müqayisədə insan alveri 2 fakt çoxalıb. Bundan əlavə, insan alverinin sürətlə yayılmasında sosial şəbəkələrin rolu da danılmazdır. Belə ki, ölkəmizdə insan alverinin təbliği ilə məşğul olan 156, cari ötən dövrdə isə 124 teleqram, tiktok və instaqram kanalı bağlanıb. İnsan alverinin qurbanına çevrilməmək üçün nələrə diqqət edilməlidir? İlahə Dadaşova: İnsan alverinə qarşı atılan addımlar müvəqqəti deyil, davamlı olmalıdır Mövzu ilə bağlı klinik-psixoloq İlahə Dadaşova Bakıvaxtı.az-a açıqlamasında bildirib ki, insan alverinin qurbanı əsasən qadınlar və uşaqlar olur. Növbəti sırada isə yeniyetmələr gəlir. Onun sözlərinə görə, müəyyən qruplar var ki, pedofil şəxslər üçün bu alveri təşkil edirlər: “Xarici ölkələrlə müqayisədə ölkəmizdə uşaq alveri azdır. Lakin buna baxmayaraq, məsələni yenə də gözardı etmək olmaz. İnsan alveri ilə məşğul olan şəxslər və qruplar yeniyetmələri daha çox emosional yaş dövrlərində aldada bilirlər. Xüsusən də 20 yaş dövrü təcrübənin az olduğu dövrdür. Bu dönəmdə qadınları asanlıqla qurbana çevirmək olur". Mövcud vəziyyətdə insan alverinə qarşı aparılan mübarizəni qənaətbəxş hesab etməyən psixoloq bildirir ki, insan alverinə qarşı atılan addımlar müvəqqəti deyil, davamlı olmalıdır. "Unutmaq olmaz ki, bu alverlə məşğul olan şəbəkələr daima fəaliyyətdədirlər. Ona görə dəvətəndaşların maarifləndirilməsi yüksək səviyyədə olmalıdır. Biz mütəmadi olaraq məktəblərdə narkotiklərlə mübarizəyə dair tədbirlərə qoşuluruq. Bu, çox yaxşı haldır. Məktəblərdə insan alveri ilə bağlı tədbirlər də sıx şəkildə keçirilməlidir. Yeniyetmələr nə qədər maarriflənərsə, insan alverinin qurbanı ola bilməzlər. Bu, insan alveri ilə məşğul olan şəbəkələri də çətin vəziyyətə salar". İ.Dadaşova qeyd edib ki, insan alveri qurbanlarına çevrilənlər öncə hüquq-mühafizə orqanlarına, həmin orqanların qaynar xəttinə, bundan başqa səfirlik və konsulluqlara, Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına, Beynəlxalq təşkilatlara, dini qurumlara, tibb müəssisələrinə məlumat verə bilərlər. Elvin Abbasov: Artıq insan alveri yalnız fiziki mühitlə məhdudlaşmır Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası (AİKTSA) İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasov isə öz növbəsində Bakıvaxtı.az-a açıqlamasında bildirib ki, ən diqqətçəkən məqam bu cinayətlərin getdikcə internet üzərindən daha çox həyata keçirilməsidir. Bu o deməkdir ki, artıq insan alveri yalnız fiziki mühitlə məhdudlaşmır, rəqəmsal platformalar da təhlükəli məkana çevrilib. Onun sözlərinə görə, dövlət tərəfindən insan alverinə qarşı hüquqi və institusional tədbirlər mövcuddur. Hüquqi yardımlar, qurbanların sığınacaqlarla təmin olunması, həmçinin maarifləndirmə işləri bu istiqamətdə əsas mexanizmlər hesab olunur. Lakin rəqəmsallaşan mühitdə bu cinayət növünün formaları da dəyişir və getdikcə daha da mürəkkəbləşir: "Artıq sosial şəbəkələr, tanışlıq platformaları, saxta vakansiyalar və xaricdə iş vədləri insan alverçilərinin yeni üsullarına çevrilir. Belə bir şəraitdə ənənəvi müdafiə və xəbərdarlıq mexanizmləri yetərli olmaya bilər. Texnoloji monitorinq sistemləri, risk analizləri və süni intellekt əsaslı təhlükə detektorları kimi qabaqlayıcı yanaşmalar tətbiq olunmadan bu təhdidin qarşısını almaq çətindir”. Müsahibimiz bildirib ki, əslində maarifləndirmə prosesi məktəb yaşından başlamalı və davamlı olmalıdır. Rəqəmsal savadlılıq təhsili, ailədaxili nəzarət və təhlükəli onlayn davranışların tanınması vacibdir. Jurnalistlər, KİV və sosial media vasitəsilə potensial fırıldaq sxemləri, şübhəli elanlar və manipulyativ şəxslər barədə ictimaiyyəti məlumatlandırmaq da bu prosesin mühüm hissəsidir. Burada təkcə hüquq-mühafizə orqanları deyil, vətəndaş cəmiyyəti, təhsil sistemi və texnoloji platformalar da birgə fəaliyyət göstərməlidir. Onun fikrincə, sosial şəbəkələrdə insan alveri riskindən qorunmaq üçün bir sıra əsas davranış qaydalarına əməl edilməlidir. Şəxsi məlumatların paylaşılmaması, tanımadığınız şəxslərlə ehtiyatlı ünsiyyət, hər hansı iş və ya sponsorluq təkliflərini ciddi şəkildə yoxlamaq vacibdir. Əlavə olaraq, zərərli linklər, saxta formalar və ya məlumatsız klikləmə halları şəxsi məlumatların ələ keçirilməsinə səbəb ola bilər. Yeniyetmələr üçün isə açıq ünsiyyət və nəzarət əsas qoruyucu amildir. "Nəticə etibarilə, insan alveri artıq təkcə sosial deyil, həm də kibermühit problemi olaraq cəmiyyətin qarşısında dayanır. Bu problemin effektiv həlli yalnız hüquqi çərçivə ilə deyil, texnologiya, təhsil və ictimai davranışlar sahəsində sistemli əməkdaşlıqla mümkündür. Ortaya düşən bu təhlükəyə qarşı yalnız ortaq məsuliyyət və məlumatlılıqla davamlı müqavimət göstərmək olar", - deyə Elvin Abbasov qeyd edib.

bakivaxti.az

 Kimlər insan alverinin qurbanı olur? - Müəyyən qruplar var ki, pedofil şəxslər üçün...

Son zamanlar bəzi vətəndaşlar ictimai nəqliyyatdan istifadə zamanı onlayn ödəniş əməliyyatlarında problemlərlə qarşılaşdıqlarını bildirirlər. Onların sözlərinə görə, balansdan vəsait çıxılsa da, ödəniş qarşı tərəfə çatmır. Bu cür hallar əsasən bank əməliyyatlarının texniki səbəblərdən düzgün və səmərəli icra olunmaması ilə əlaqələndirilir. Xüsusilə də bu problemlər “Bakıkart” vasitəsilə ödəniş zamanı daha çox müşahidə olunur. Belə ki, bir sərnişin tətbiq vasitəsilə iki dəfə ödəniş etməyə çalışsa da, “Etibarsızdır” bildirişi ilə qarşılaşıb. Buna baxmayaraq, kartının balansından iki gedişlik məbləğ çıxılıb.Digər sərnişinlər də bu kimi halların artmasından narahat olduqlarını qeyd edir və problemin tezliklə aradan qaldırılmasını istəyirlər. Bu barədə Crossmedia.az-a danışan İKT mütəxəssisi Elvin Abbasov Bakı Kartla ödəniş zamanı vəsaitin balansdan çıxmasına baxmayaraq, kartın terminal tərəfindən etibarsız sayılması hallarının&nbsp; &nbsp; ödəniş prosesində real vaxtlı sinxronlaşma çatışmazlıqları ilə bağlı ola biləcəyini bildirib: "Bu vəziyyət, terminal ilə mərkəzi server arasında bağlantı gecikmələri, qırılmalar və ya əməliyyatın texniki səbəblərlə yarımçıq qalmasının mümkün nəticəsidir. Belə halların qarşısını almaq üçün sistemdə “pending buffer” – yəni gözləmədə olan əməliyyatlar üçün ara yaddaş modulu tətbiq edilməli, həmin əməliyyatlar avtomatik şəkildə yenidən yoxlanmalı və qısa müddətdə ya təsdiqlənməli, ya da balansdan çıxmış vəsait istifadəçiyə qaytarılmalıdır. Bununla yanaşı, real vaxt rejimində əməliyyat axınlarını izləyən və məlumatların dinamik yenilənməsini təmin edən texnologiyalar gücləndirilməlidir". E.Abbasovun vurğulayıb ki, problemin idarəolunan və şəffaf formada həlli üçün istifadəçiyə yönəlik tədbirlər də nəzərə alınmalıdır: "Bakı Kart mobil tətbiqində ödənişin statusunu anlıq göstərən interfeys hazırlanmalı, qeyri-müəyyən əməliyyat baş verdikdə sistem avtomatik refund prosesini işə salmalıdır. Eyni zamanda, süni intellektə əsaslanan anomaliya aşkarlama mexanizmləri vasitəsilə terminal donmaları və bağlantı problemləri əvvəlcədən təyin edilərək operativ müdaxilə təmin oluna bilər. Bu yanaşma həm ictimai nəqliyyatda istifadəçi məmnuniyyətinin artırılmasına, həm də rəqəmsal ödəniş infrastrukturunun etibarlılıq və şəffaflıq baxımından gücləndirilməsinə xidmət edər". Fatimə Məmmədova

crossmedia

Bakı Kart-la bağlı texniki problemlər var: Pul çıxır, amma…    https://crossmedia.az/az/article/31194

Xəbər verdiyimiz kimi, Fransa, İspaniya və Yunanıstan sosial şəbəkə istifadəçiləri üçün məcburi yaş məhdudiyyəti tətbiq etməyi planlaşdırır. Bu ölkələrin rəqəmsal texnologiyalardan məsul nazirləri Avropa İttifaqı ölkələrindən olan həmkarları ilə görüşdə öz səylərini koordinasiya etməyi müzakirə edəcəklər. Sözügedən görüşün isə iyunun 6-da keçiriləcəyi planlaşdırılır. Azərbaycanda da sosial şəbəkə istifadəçilərinə məcburi yaş məhdudiyyəti tətbiq edilə bilərmi? Mövzu ilə bağlı Redaktor.az-a açıqlamasında İnformasiya texnologiyaları üzrə mütəxəssis Elvin Abbasov bildirdi ki, o, bir neçə il əvvəl bu barədə tədqiqat aparıb: "Tədqiqat göstərirdi ki, bir çox platforma, o cümlədən də feysbuk müəyyən yaş altı fərdləri öz qeydiyyatında müəyyən meyarlar arasında iştirakçıya çevirir. Məsələn, bəzi yaş kateqoriyalarında – səhv xatırlamıramsa, 15-16 yaşdan aşağı olanlar üçün – çat bölməsi açıq olmur. Bu tip qaydalar sosial şəbəkələrin daxili siyasətləridir. Bu qaydalar bəzi platformalarda tətbiq olunur, bəzilərində isə olmur. Bundan əlavə, yaş məhdudiyyəti məsələlərində də fərqliliklər müşahidə edilir. Həmçinin xarici, o cümlədən də Avropa ölkələrində yetkinlik yaş dövrləri müxtəlifdir. Belə ki, bəzi ölkələrdə yetkinlik yaşı 13, bəzilərində 16, digərlərində isə 18 yaş kimi qəbul olunur. Azərbaycanda isə bu yaş həddi 18-dir". Mütəxəssis qeyd etdi ki, beynəlxalq platformalar hələlik ölkələrə görə fərqləndirilmiş fəaliyyət göstərmirlər. "Beynəlxalq platformalarda bir meyar tətbiq olunur və bu meyar bütün istifadəçilərə şamil edilir. Adətən onların öhdəlikləri və yaratdıqları meyarlar, qeydiyyatda olduqları ölkələrin qanunlarına əsasən müəyyənləşir. Məsələn, feysbuk Amerikada qeydiyyatdadır və hansı ştatda qeydiyyatdadırsa, o ştatın qanunlarına uyğun fəaliyyət göstərmək məcburiyyətindədir. Məşhur platformalar beynəlxalq müstəvidə iştirak etsələr də, hər bir ölkənin qayda və qanunlarına tabe deyillər və buna məcbur da deyillər. Əgər Avropa Birliyinin və ya Amerikanın yaş məhdudiyyəti ilə bağlı çağırışı varsa, sosial şəbəkələr bu çağırışlara daha tez reaksiya verirlər. Çünki həm internet imkanları, həm də istifadəçi sayı baxımından ABŞ və Avropa ölkələri üstünlük təşkil edirlər. Bu səbəbdən onların etirazları daha tez nəzərə alınır, nəinki kiçik ölkələrin. Məsələn, Azərbaycanda 9 milyondan çox internet istifadəçisi var, bunun 6 milyondan çoxu isə sosial şəbəkələrdən istifadə edir. Bu rəqəm sosial şəbəkə şirkətləri üçün böyük hesab olunmur. Ona görə də biz də digər ölkələr kimi onların tətbiq etdiyi qaydalara əməl etməli oluruq", - deyə Elvin Abbasov vurğuladı.

Redaktor.az

Azərbaycanda sosial şəbəkə istifadəçiləri üçün məcburi yaş həddi tətbiq olunacaq? - AÇIQLAMA

Niyə bizdə Bigdata formalaşmır? Qurumlar niyə bu işdə maraqlı deyil? Azadmedia.az xəbər verir ki, İT mütəxəssisi Elvin Abbasov bu barədə sərt səslənsə də, cəsarətli açıqlama verib. İT mütəxəssisinin bildirdiyinə görə ölkəmizdə istər özəl, istər dövlət, heç bir qurum datasının həcmi barədə illər üzrə hesabat vermir, o ki qaldı bizdə Bigdata formalaşsın və öz data şəbəkəmiz yaransın. Qurumların "süni intellekt həlli yaratdım" dedikləri isə ChatGPT-nin API servislərinə qoşulmuş həlləridir. Biz ancaq xarici resursları bəsləyirik. E.Abbasov hesab edir ki, Süni intellektdə öyrədilməyən dillər gələcəkdə ancaq kitabxanalarda qalan funksionalsız dillər olacaq:&nbsp;"Bildiyiniz kimi biz süni intellektə promt yazanda o ingilis dilinə tərcümə edir, məlumatı axtarır sonra isə azərbaycancaya tərcümə edib bizə cavab verir. Belə getsək gələcəkdə dilimiz təhlükə altına girəcək. Çünki süni intellekti öyrədəcək heç bir resurs yaratmırıq. Ölkədə əldən-ələ gəzən dataset adında kiçik məlumat topluları isə Bigdata sayılmayacaq kiçik həcmli məlumat toplusudur". Sonda İT mütəxəssisi təəssüflə qeyd etdi ki, biz ölkə üzrə özəl vəya dövlətə aid data həcmini ancaq Dark web-dən alırıq. <a href="https://azadmedia.az/cemiyyet/98578-elvin-abbasov-glckd-dilimizi-thluk-gozlyir-bizd-bigdata-formalamr.html" target="_blank">Linkə keçid</a>