2030-cu ilə qədər dünyada hazırda mövcud olan iş yerlərinin təxminən 8%-i, yəni 92 milyon peşə tamamilə yox olacaq. Bu proqnoz Ümumdünya İqtisadi Forumunun 2025-ci il üzrə "Gələcəyin peşələri" hesabatında yer alıb. Ümumdünya İqtisadi Forumu, LinkedIn və London Bankçılıq və Texnologiya İnstitutunun məlumatlarına əsasən 2030-cu ilə qədər yox ola biləcək 20 peşə belədir: 1. Poçt işləri 2. Bank kassiri 3. Operator 4. Kassir 5. Katib 6. Çapçı 7. Mühasib 8. Anbardar 9. Bələdçi 10. Satıcı 11. Qrafik dizayner 12. Sığorta tənzimləyicisi 13. Hüquqşünas köməkçisi 14. Hüquq katibi 15. Telemarketoloq 16. İT texniki dəstəkçisi 17. Konveyer operatoru 18. Avadanlıq operatoru 19. Anbar toplayıcısı 20. Turizm agenti Gələcək üçün özümüzü necə sığortalamaq olar? 1. Tələbat olan bacarıqlara yiyələnin Ümumdünya İqtisadi Forumu və Coursera kimi platformaların hesabatlarını izləyərək, əmək bazarında hansı bacarıqların tələb olunduğunu müəyyənləşdir. 2025-ci il üçün yüksək artım göstəricisinə malik sahələrə süni intellekt üzrə biliklər, data analizi, istifadəçi təcrübəsi, rəqəmsal marketinq və tənqidi düşüncə daxildir. 2. Bacarıqlarınızı önə çıxarın Əgər vəzifəniz sıradan çıxmaq üzrədirsə, bu zaman nəticəyönümlü bacarıqlar, rəqəmsal idarəetmə, əməkdaşlıq və proses optimallaşdırması kimi ümumi dəyərləri ön plana çıxarın. 3. Seçimlərinizi artırın Tək bir işə bağlı olmaq risklidir. Alternativ gəlir mənbələri yarat: frilans xidmətlər, passiv gəlir axınları, ailəvi bizneslər və ya əlavə layihələr. Bu, istənilən iqtisadi və texnoloji dəyişiklik zamanı sənə dayanıqlılıq qazandıracaq. Mövzu ilə bağlı News365.az-a danışan Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyasının idarə heyətinin sədri Elvin Abbasov deyir ki,Ümumdünya İqtisadi Forumunun “Gələcəyin Peşələri” hesabatına görə, yaxın 5 il ərzində texnologiyanın, xüsusilə süni intellekt və avtomatlaşdırmanın sürətli inkişafı nəticəsində bəzi peşələrə tələbat azalacaq: “Bu dəyişiklik əsasən təkrarlanan, standart və manual əməliyyatları yerinə yetirən sahələrə təsir edəcək. Məlumatların daxil edilməsi üzrə mütəxəssislər, kargüzarlar, mühasibat köməkçiləri və call center operatorları kimi rollar avtomatlaşdırma ilə əvəzlənməkdədir. Lakin bu tendensiya təkcə peşələrin sıradan çıxması ilə nəticələnmir, eyni zamanda yeni peşələrin yaranmasını da təşviq edir. Süni intellekt etikası üzrə mütəxəssislər, data analitikləri, AI məhsul menecerləri, kibertəhlükəsizlik üzrə peşəkarlar və rəqəmsal öyrənmə mütəxəssisləri kimi yeni rollara ehtiyac artmaqdadır. Bu da o deməkdir ki, əmək bazarında dəyişən tələblərə uyğunlaşmaq və yeni bacarıqlar əldə etmək zəruridir. Yekun olaraq, texnologiyanın transformasiya etdiyi əmək bazarında əsas meyil dəyişkənlik və çeviklikdir. Gələcəyin iş dünyasında uğur qazanmaq üçün fərdlər və təşkilatlar rəqəmsal bacarıqlarını gücləndirməli, öyrənməyə açıq olmalı və innovativ trendlərə uyğunlaşmalıdırlar. Bu dəyişikliklər risklərlə yanaşı, böyük imkanlar da təqdim edir”. News365.az

news365

İKT

Süni intelekt yaxın 5 ildə kimləri işsiz qoyacaq? - MÜHÜM AÇIQLAMA

“Chatgpt” kimi süni intellekt proqramlarından gündəlik hər birimiz istifadə edirik. Bir çoxumuz onunla dostumuz kimi, salam, sağ ol, təşəkkürlər, keyfin necədir? - kimi suallarla danışırıq. Amma Open Aİ-nin direktoru Sam Altman dedi ki, təkcə bu cür danışığımız onlara milyonlara başa gəlir. Bu texnologiya bizim üçün yenidir. Bəs nələri yanlış edirik? Bu mövzuda Valyuta.az-ın suallarını “Mindsoft” MMC-nin təsisçisi, süni intellekt mütəxəssisi Vüsal Orucov cavablandırdı. - Vüsal bəy, Sam Altmanın “Chatgpt” ilə bağlı fikirləri son vaxtlar müzakirə edilir. Niyə süni intellektlə bu cür danışırıq? - İstifadə etdiyimiz “chatbotlar” o qədər real və dostcanlı cavab verir ki, biz onun süni intellekt olduğunu unuduruq. Və çox vaxt onun nəzakətinə uyğun və yaxud psixologiyada belə bir şey var ki, kimsə sənə kömək edirsə, ona təşəkkür etmək istəyirsən. Və bu bilərəkdən və yaxud bilməyərəkdən baş verir. Sam Altmanın vurğulamaq istədiyi əsas məsələ bizim ChatGPT-dən istifadə etdikdə israfa yol verməməyimizi istəməsidir. - Bizim üçün sadə görünən bu danışıq niyə şirkətə milyonlara başa gəlir? - Belə ki, bu cür hal - “əvvəl” hal-əhval soruşub, sonda “təşəkkür etmək” - görünür, tək-tək hallarda yox, bunu daha çox kütlə etdikdə, nəticədə ciddi maliyyə itkisinə səbəb olur. İstifadəçi sayı çoxaldıqda, resurslar gücünü artıraraq işləyir. Nəzərə alsaq ki, bütün modellər – yəni süni intellekt modelləri, bizə cavab verən ChatGPT özü - GPU (qrafik kartlar) üzərində işləyir və yüksək performans tələb edir. Bunlar da sistemə istifadə çoxaldıqca GPU qızma yaradır və bunların soyuması üçün daha çox soyutma gücü tələb olunur. Həmçinin, istifadə halları artdıqca daha da resursa ehtiyac yaranır. Nəzərə alsaq ki, bu cihazlar çox bahalı olur və tez sıradan çıxa və tez-tez dəyişməyə ehtiyac duyulur. Bir sözlə, israfçılıq əlavə maliyyət yaradır. - “Chatgpt"yə birbaşa cavab almaq istədiyimiz sualı yazmaq və mehriban danışıqdan sonra sual vermək. Onun bizə verəcəyi cavabda fərq yaradır? - Sosial şəbəkələrdə belə bir şey də yayılmışdı: insanlar süni intellektlə nəzakətli davrandığı zaman daha yaxşı və daha doğru cavab verdiyini paylaşırdılar. Məncə, bu əsas səbəb deyil. Əsas məsələ düzgün “prompt” yazmaq, yəni yazdığımız əmrin daha aydın olmasıdır. ChatGPT-nin necə davranacağını mənimsəsək, istədiyimiz nəticəni 10-15 əmrdən sonra deyil, 1-2-ci cəhdimizdə də ala bilərik. - Bəzən insanlar dostları kimi “Chatgpt” ilə söhbətləşirlər. Dostumuzla söhbətləşəcəyimiz platforma kimi istifadə etməliyikmi? - Məncə, israfçılığa yol vermədən, əgər adam özünü depressiv hiss edirsə və bu kimi söhbətlərdən daha yaxşı hiss edirsə, yəni bir psixoloji kömək kimi istifadə edirsə, daha yaxşı olar. Bəzən tərsinə də ola bilər. Nəzərə alsaq ki, bir qoca kişiyə “sən get öl” demişdi - belə hallar da olur. Yəni tərs effekt də verə bilir. Ona görə girdiyimiz hər əmri, cümləni diqqətli yazsaq, daha gözəl cavablar ala bilərik. - Proqramı yaradanlar niyə bu kimi funksiyaları deaktiv etmirlər? - Prinsipcə olar, amma bunlar general dil modeli olduğu üçün bəzən məhdudlaşdırılmır. Ümumi şeyləri yox, çox kritik məlumatları etmək olar. DeepSeek deyilənə görə bəzi məhdudlaşdırmalar etmişdir. Çinə aid cavablarda bildiyi halda standart cavablar verir. - Ümumiyyətlə, dünya üçün “Chatgpt” yenidir. Bundan istifadə ilə bağlı zamanla məlumatlandırma olmalıdır? - Bəli, tez-tez süni intellekt sevənlər “prompt engineering” haqqında yazırlar və bir çox onlayn kurs platformalarında kurslar mövcuddur. Və nəzərə alsaq ki, artıq iş yerləri də tələb edir. Elə bu baxımdan da OpenAI-nin özü //academy.openai.com təhsil platforması çıxarıb, sırf insanların maariflənməsi üçün. - Necə düzgün “prompt” yazmalı? - Konkret və qısa sual vermək, istədiyinizi əvvəldən dəqiq izah etmək və s. məsələlərə diqqət etmək lazımdır. © Materiallardan istifadə edərkən hiperlinklə istinad olunmalıdır. Mətndə səhv varsa, onu qeyd edib ctrl + enter düyməsini basaraq bizə göndərin.

valyuta.az

Xoş danışığa “Chatgpt” daha yaxşı cavab verir? - Süni intellekt mütəxəssisi ilə müsahibə

Təsəvvür edin, bir şənbə axşamı sakitcə evdə çay içirsiniz. Telefonunuz zəng çalır. Ekranda tanımadığınız nömrə. Cavab verirsiniz. Qarşı tərəfdəki özünü bank əməkdaşı kimi təqdim edir və kart məlumatlarınızın təhlükədə olduğunu bildirir. Təşvişə düşürsünüz. Qarşı tərəfdəki səs sakit və inandırıcı eşidilir. Dediklərini edirsiniz və bir neçə dəqiqə sonra bank kartınızda olan bütün məbləğ yox olur. Son aylarda Azərbaycanda bu cür hadisələrin sayı artmaqdadır. Özlərini bank işçisi, hüquq-mühafizə orqanı əməkdaşı və ya texniki dəstəkçi kimi təqdim edən şəxslər vətəndaşların inamından sui-istifadə edərək onlara aid kart məlumatlarını ələ keçirir və hesablardakı vəsaitləri oğurlayırlar. Dələduzluq halları xüsusilə “phishing” (yəni saxta linklərlə məlumat toplama) və sosial mühəndislik üsulları ilə həyata keçirilir. Onlar tez-tez insanlara saxta mesajlar göndərir, ya da mobil zənglər vasitəsilə onları çaşdıraraq kart nömrəsini, CVV kodunu, SMS-lə gələn təsdiq şifrəsini ələ keçirməyə çalışırlar. Daxili İşlər Nazirliyi, Mərkəzi Bank, eləcə də vətəndaşların daha çox müştərisi olduğu banklar, həmçinin İKT mütəxəssisləri vətəndaşlara dəfələrlə xəbərdarlıq etsə də, dələduzluğun miqyası genişlənməkdə davam edir. Bu ilin ilk üç ayı ərzində 3000-dən çox vətəndaş bu cür saxtakarlığın qurbanı olub. İKT üzrə mütəxəssis Elvin Abbasov Avtosfer.az-a bildirib ki, kiberdələduzlar artıq sadəcə zəng və mesaj göndərməklə kifayətlənmir. Onlar deepfake texnologiyası, fişinq saytları, səs klonlaşdırma, bot sistemləri və zərərli proqramlar kimi daha mürəkkəb alətlərdən istifadə edirlər: “Xüsusilə fişinq – bank və dövlət qurumlarının adından göndərilən saxta saytlar vətəndaşların məlumatlarını ələ keçirmək üçün ən geniş yayılmış üsuldur. Fişinq hücumları insanlar üçün daha təhlükəlidir. Bu, onların şəxsi məlumatlarını ələ keçirməyə və kart məlumatlarına daxil olmağa imkan verir. İndi kiberdələduzlar bir neçə yeni metoddan istifadə edirlər ki, bunlar internet bankçılığı, SMS linkləri və ya saxta e-maillərlə insanları aldatmağa imkan verir”. Kart məlumatları ilə bağlı yanlış inanc – Nə etməliyik? Elvin Abbasov deyir ki, əhali arasında kart məlumatları ilə bağlı yanlış inanca sahib olanların sayı da kifayət qədərdir: “Bir çox insan parolu demədiyi üçün kartının təhlükədə olmadığını düşünür. Lakin kartın 16 rəqəmli nömrəsi, CVV kodu və istifadə müddəti məlumatları (məsələn 10/29) əslində internet üzərindən ödənişlər üçün yetərlidir. Bu məlumatlar, həmçinin OTP kodu olmadan da ödəniş həyata keçirilməsinə imkan verir”. Ekspert, vətəndaşların CVV kodunu, SMS vasitəsilə gələn OTP kodlarını, kartın üzərindəki məlumatları heç bir halda digər şəxslərlə paylaşmamalı olduqlarını qeyd edib: “Banklardan gələn həqiqi zənglər zamanı yalnız kartın son 4 rəqəmi, vətəndaşın ad, soyad və ata adı, sonda isə doğum tarixi soruşulur. Çünki bu məlumatlar sayəsində bank əməkdaşı kartın sahibi ilə danışdığına əmin olur. Digər tərəfdən, banklar müştərilərinin kartına birbaşa müdaxiləni yox, yalnız müştərinin özünün hansısa əməliyyatları yerinə yetirməsini tələb edir. Üstəlik, hansısa bank təhlükəsizliklə bağlı məsələyə görə müştərisinə zəng etmir. Bankın tətbiqi vasitəsilə müştəriyə bildiriş göndərilir və bu bildirişdə şəxsə hansı əməliyyatları gerçəkləşdirdikdə problemin aradan qaldırılması qeyd edilir. Şübhəli linklərə daxil olmaq, məxfi məlumatları paylaşmaq və şəxsi kart məlumatlarını vermək kiberdələduzların sizin hesabınıza daxil olmasına səbəb olacaq. Bunun qarşısını almaq üçün ən etibarlı yol məlumatlarınızı heç kimə verməmək və yalnız etibarlı internet platformalarından istifadə etməkdir”. Ölkəmizdə bu istiqamətdə ən çox zərər görən banklardan biri məhz “Kapital Bank”dır. Bu bankın müştərilərinin sayı milyondan artıqdır. Həm pensiyaçılar, həm də bir çox şirkətlərin ödənişləri məhz “Kapital Bank” vasitəsilə həyata keçirilir. Bu baxımdan əksər fişinq hücumları da məhz bu banka təşkil edilir. “Kapital Bank”ın mətbuat katibi Arzu Əliyeva saytımıza açıqlamasında müştəri məlumatlarının qorunması üçün ciddi təhlükəsizlik tədbirləri tətbiq edildiyini vurğulayıb: “Kapital Bank-da ISO27001 təhlükəsizlik standartlarına uyğun 54 nəzarət mexanizmi, 7/24 fəaliyyət göstərən Kibermüdafiə mərkəzi və PCI DSS təhlükəsizlik standartı mövcuddur. Bu, müştərilərimizin məlumatlarının qorunmasına kömək edir. Biz müştərilərimizi etibarsız mobil tətbiqlərdən istifadə etməməyə, rəqəmsal platformalarda diqqətli olmağa, şəxsi məlumatları heç kimə verməməyə çağırırıq. CVV kodu, SMS kodu, fin kod kimi məlumatları kimlərəsə təqdim etmək olmaz. Həmçinin, bank adından yayılan qeyri-peşəkar videolar və reklamlar şübhəli olmalıdır”. DİN Mətbuat Xidmətinin baş inspektoru, polis leytenantı Elbrus İbrahimov də vətəndaşları şübhəli zənglərə və təkliflərə qarşı diqqətli olmağa çağırıb: “CVV/CVC kodları, OTP kodları, kart PIN kodu və digər məxfi məlumatlar yalnız kart sahibinin mülkiyyətində olmalıdır. Bu məlumatları heç kəsə verməyin. Şübhəli zənglərdən gələn cəlbedici qazanc və ya sığorta təkliflərinə qarşı ehtiyatlı olmaq lazımdır. Kart məlumatlarını naməlum şəxslərlə paylaşmaq təhlükə yaradır”. Bəzən vətəndaşlar öz doğmalarına özlərinin kart məlumatlarını ötürməyə məcbur olurlar. Qarşı tərəfdəki qohum, yaxud tanış şəxs kart hesabımıza pul köçürərkən telefonda zəng vasitəsilə, yaxud mesaj vasitəsilə ona kartla bağlı məlumatlar lazım gələ bilir. Bu rəqəmləri həmin şəxslərə göndərərkən diqqətli olmaq lazımdır. Yanımızdan keçən, eyni masa ətrafında əyləşdiyimiz, ətrafımızdan kimlərsə yazdığımız mesajı görə, yaxud səsləndirdiyimiz rəqəmləri eşidə bilər. Buna görə də, bizim üçün özəl olan məlumatların açıq auditoriyalara çıxışına mane olmaq mütləqdir. Son olaraq, vətəndaşlar kiberdələduzların müxtəlif üsullarından qorunmaq üçün diqqətli olmalı, şəxsi maliyyə məlumatlarını heç bir halda naməlum şəxslərlə paylaşmamalıdırlar. Dövlət və bank qurumları vətəndaşlara təhlükəsizlik barədə maarifləndirmə işlərini davam etdirir, lakin ən vacib məsələ fərdi təhlükəsizlik tədbirlərinə riayət etməkdir. Hər hansı şübhəli zənglər, mesajlar və linklərdən uzaq durmaq, yalnız etibarlı mənbələrdən ödənişləri həyata keçirmək, internetdə təhlükəsizliyinizi təmin edəcək ən effektiv yanaşmadır. Qeyd: Material Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin (MEDİA) maliyyə dəstəyi ilə “informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi” istiqaməti üzrə hazırlanıb. Müəllif: Fidan Məmmədova

avtosfer.az

Kibertəhlükəsizlik

Kart məlumatlarımızı öz əllərimizlə dələduzlara necə təhvil veririk? – AÇIQLAMA - FOTO

Texnologiyanın sürətlə inkişaf etdiyi bir dövrdə yaşayırıq. Xüsusilə süni intellektin (SI) müxtəlif sahələrdə tətbiqi iş dünyasında yeni mərhələnin başlanğıcı kimi qiymətləndirilir. Bir zamanlar yalnız insanlara məxsus hesab edilən bacarıqlar bu gün alqoritmlərlə əvəz olunur. Bəs hazırda olan bütün peşələr gələcəkdə də aktual olacaqmı? Müəllimlikdən sürücülüyə, həkimlikdən jurnalistikaya qədər bir çox sahə süni intellektin təsiri altındadır və dəyişən əmək bazarı bu peşələrin taleyinə birbaşa təsir göstərir. Mövzu ilə bağlı Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası (AİKTSA) İdarə Heyətinin sədri Elvin Abbasov Referans - a açıqlamasında bildirib ki, süni intellektin sürətli inkişafı və iş həyatına təsiri danılmazdır. Bəzi peşələr avtomatlaşdırılacaq, bəziləri isə tamamilə yeni formaya düşəcək. Amma vacib bir məqam var: peşələr yox olmayacaq, dəyişəcək. Tarix boyu texnoloji inqilablar (məsələn, sənaye və kompüter dövrləri) da oxşar narahatlıqlara səbəb olub, lakin nəticədə yeni bacarıqlar və ixtisaslar ortaya çıxıb. Elvin Abbasov onu da qeyd edib ki, gələcəkdə süni intellekt təkrarlanan, strukturlaşdırılmış və qaydalara əsaslanan işləri (məsələn, bəzi mühasibat, hüquq və analitik sahələr) avtomatlaşdıra bilər. Amma yaradıcılıq, empatiya, strateji düşüncə və insan ünsiyyətinə əsaslanan sahələrdə (psixologiya, dizayn, liderlik, təhsil və s.) insan faktoru hələ uzun müddət əvəzolunmaz olacaq. Eyni zamanda, AI mühəndisliyi, məlumat elmi, etik texnologiyalar üzrə mütəxəssislər, həmçinin AI-lə işləməyi bacaran peşələr yeni dövrün ən tələb olunan sahələri olacaq. "Bu baxımdan da əsas sual "Peşələr qalacaqmı?" yox, “Biz AI ilə necə işləyəcəyik?” sualı olmalıdır. Uğur, dəyişən peşə mənzərəsinə uyğun bacarıqların öyrənilməsində və adaptasiyada gizlidir. Bu dəyişiklik təhlükə yox, fürsət kimi qəbul edilməlidir", - deyə Elvin Abbasov əlavə edib. Gülgəz Qədirova Referans

referans.az

Sosial

Bir neçə ildən sonra bu peşələr yox olacaq: İndidən iş axtarmağa başlayın!

Son illər texnologiyanın inkişafı ilə kibertəhlükələr də fərqli istiqamət alıb. Əvvəlki illərdə sistemlərə müdaxilə və məlumatların oğurlanması daha çox texniki bilik tələb edirdisə, indi hədəfdə texnologiya deyil, insanların özüdür. Son günlər sosial şəbəkələrdə də insanların belə aldadıldığını gösətərən statuslar artıb. Sosial şəbəkə istifadəçilərindən biri yazır: “Tanımadığım nömrədən zəng gəldi. Açanda görüntülü zəng olduğunu gördüm. Qarşı tərəfdə özünü bank əməkdaşı kimi təqdim edən birisi vardı. İnanmağım üçün adımı, soyadımı və doğum tariximi də dedi. Sonra bank kartıma aid bəzi məlumatları yoxlamalı olduğunu söylədi. Şübhələnmədim, çünki çox inandırıcı danışırdı”. Mövzu ilə bağlı Bakıvaxtı.az-a açıqlama verən informasiya təhlükəsizliyi üzrə ekspert Elvin Abbasov bildirib ki, klassik kiberhücumlar artıq yerini sosial mühəndisliyə verib - yəni insanın psixoloji olaraq manipulyasiya edilməsi üsullarına: "Kiberdələduzlar yüksək səviyyədə hazırlıqlı və inandırıcı şəkildə davranırlar: istər videozəng, istər səsli mesaj, istərsə də bank işçisi kimi təqdim olunaraq insanları aldatmağa çalışırlar. Bu hücumlarda texniki bilikdən çox, aldatma və inandırma bacarıqları ön plandadır". Onun sözlərinə görə, fırıldaqçılar daha çox zəng, mesaj və görüntülü zənglərlə insan psixologiyasını hədəf alaraq təşviş və təzyiq yaradırlar: "Kart parolumu deməmişəm, problem olmaz" düşüncəsi təhlükəlidir. Çünki kartın üzərindəki 16 rəqəmli nömrə, son istifadə tarixi və arxa tərəfdəki CVV kodu ilə bir çox platformada onlayn ödəniş aparmaq mümkündür – xüsusilə də parol tələb etməyən bəzi xarici saytlarda və kriptovalyuta birjalarında. Bu səbəbdən, yalnız parolu deyil, bütün kart məlumatlarını qorumaq vacibdir". Elvin Abbasov: Ən doğru addım danışığı dərhal sonlandırmaq və bankın rəsmi kanalları ilə əlaqə saxlamaqdır Mütəxəssis qeyd edib ki, heç bir bank əməkdaşı və ya dövlət qurumu kart məlumatlarınızı zənglə, mesajla və ya video vasitəsilə istəmir: "Əgər sizdən bu cür məlumat tələb olunursa, bu, kiberdələduzluq cəhdidir. Ən doğru addım danışığı dərhal sonlandırmaq və bankın rəsmi kanalları ilə əlaqə saxlamaqdır. Məlumat təhlükəsizliyi üçün ayıq və diqqətli olmaq hər bir vətəndaşın məsuliyyətidir". Nuriyyə Musayeva

bakivaxti.az

 “Sizinlə danışan bank işçisidir” - Fırııdaqçılar daha çox mesaj, səsli və görüntülü zənglərlə..

Bir çox ölkələrdə kriptovalyuta ilə mərc etmək qeyri-qanuni hesab olunur. Lakin istifadəçilər saxta sxemlər vasitəsilə bu platformalara çıxış əldə edə bilirlər. Azərbaycanda da kriptovalyuta ilə fəaliyyət göstərən onlayn kazinolar mövcuddur. Oyunçular beynəlxalq platformalara daxil olmaq imkanına sahibdirlər. Digər tərəfdən, bu platformaların fəaliyyəti ölkə daxilində rəsmi şəkildə tənzimlənmir. Hansı risklər mövcuddur? Belə sistemlər vətəndaşlara nə qazandırır və ya nəyi itirməsinə səbəb olur? Globalinfo.az-a danışan informasiya texnologiyaları üzrə mütəxəssis Elvin Abbasov deyib ki, Azərbaycanda qumar oyunları qanunla qadağandır: “Mərc fəaliyyəti isə yalnız qanunvericiliklə müəyyən edilmiş çərçivədə və rəsmi lisenziyaya malik subyektlər vasitəsilə həyata keçirilə bilər. Bu çərçivədən kənar istənilən fəaliyyət, o cümlədən kriptovalyuta ilə onlayn kazinolarda iştirak qanunsuz sayılır. Həm təşkilatçı, həm də iştirakçılar üçün hüquqi məsuliyyət yaradır. Kriptovalyuta ilə işləyən qeyri-qanuni onlayn kazinolar hüquqi cəhətdən tənzimlənmədiyinə görə, istifadəçilər həm maliyyə, həm də şəxsi məlumatların təhlükəsizliyi baxımından ciddi risk altına düşürlər”. Ekspert bildirib ki, qazanc vəd edən bu platformalar əslində vətəndaşların pullarının mənimsənilməsi, fişinq və digər fırıldaq sxemlərlə müşayiət oluna bilər: “Belə sistemlərdə istifadəçi məlumatları və vəsaitləri qorunmur. Mübahisə yarandıqda isə hüquqi bərpa imkanları demək olar ki, mövcud deyil. Bu cür platformalar cəmiyyətə heç bir real fayda vermədən fərdləri maddi, psixoloji və hüquqi problemlərlə üz-üzə qoyur. Qanunvericiliyə uyğun fəaliyyət göstərmək və maarifləndirici tədbirlər vasitəsilə vətəndaşların bu risklərdən qorunması vacibdir. Dövlət və cəmiyyət birgə şəkildə bu halların qarşısını almağa çalışmalıdır”. Günay Rəsulqızı Globalinfo.az

globalinfo.az

Bu saytlara girməyin! Pullarınız oğurlana bilər – Xəbərdarlıq

Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin rektoru Ədalət Muradov Bakıda keçirilən beynəlxalq konfransda türk dövlətlərinin ortaq Süni İntellekt İnstitutunun yaradılmasını təklif edib. O institutun mərkəzinin Bakıda yerləşdirilməsi ideyasını da irəli sürüb. Türk dünyası üçün Süni İntellekt İnstitutu – Bakı bu yükü daşıya bilərmi? Məsələni Medianews.az-a şərh edən Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyasının sədri Elvin Abbasov bildirib ki, bu təşəbbüs yalnız elmi və texnoloji deyil, həm də geosiyasi və strateji baxımdan ciddi əhəmiyyət daşıyır. Bəs Azərbaycan bu təşəbbüsə texnoloji baxımdan nə dərəcədə hazırdır? Türk dünyası üçün Süni İntellekt İnstitutu – Bakı bu yükü daşıya bilərmi? Suala cavab olaraq Elvin Abbasov deyib ki, süni intellekt sahəsində yüksək nəticə əldə etmək üçün ilk növbədə yüksək hesablama gücü – superkompüterlər, HPC klasterləri və müasir GPU infrastrukturu zəruridir: “Azərbaycanda bu sahədə ilk təşəbbüslər mövcuddur, lakin genişmiqyaslı və dayanıqlı infrastruktur üçün hələ də ciddi sərmayələr və iradə tələb olunur. Universitetlərin potensialı nəzəri bazaya əsaslansa da, tətbiqi tədqiqatlar və laborator mühitin gücləndirilməsinə ehtiyac var. Bu isə yalnız akademik proqramlarla deyil, real layihələr və sənaye əməkdaşlığı ilə mümkündür. İstedadların ölkədə saxlanması da əsas çağırışlardan biridir. Gənc mütəxəssislərin beynəlxalq bazarlara axını reallıqdır. Onların ölkədə qalması üçün süni intellekt üzrə təqaüdlər, innovasiya mərkəzləri və inkubasiya proqramları təmin edilməlidir. Əgər bu institut Azərbaycanda qurularsa, ölkə regionda süni intellekt sahəsində qərarverici və koordinator rolunu oynaya bilər. Bu, həm də rəqəmsal suverenliyin qorunması, milli təhlükəsizlik və texnoloji müstəqillik baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır”. Türk dünyası üçün Süni İntellekt İnstitutu – Bakı bu yükü daşıya bilərmi? Yekunda E.Abbasov bir daha vurğulayıb ki, belə bir institutun yaradılması ideyası strateji baxışın göstəricisidir: “Lakin bu təşəbbüsün reallığa çevrilməsi üçün texniki hazırlıq, elmi potensial və davamlı ekosistem vacibdir. Süni intellekt dövründə liderlik yalnız vizyonla deyil, həm də infrastruktur və insan kapitalına yatırımla mümkündür”. Nailə Qasımova, Medianews.az

Medianews

Türk dünyası üçün Süni İntellekt İnstitutu – Bakı bu yükü daşıya bilərmi?

Rəqəmsal hökumət quruculuğunun əsas dayaqlarından biri olan e-iştirak (elektron iştirakçılıq) platformasının ölkəmizdə hələ də tam şəkildə formalaşmaması narahatedici məqamlardan biridir. Gecikmənin səbəbi hüquqi bazanın tam formalaşmaması, yoxsa texniki çətinliklərdirmi? Qeyd edilməlidir ki, bu sistem yalnız texnoloji layihə deyil – müxtəlif dövlət qurumları arasında koordinasiya, məlumat mübadiləsi və hüquqi əsasların mövcudluğunu tələb edən kompleks bir infrastrukturdur. Hazırda bir çox qurumlar arasında məlumat paylaşımı və açıq API-lərdən istifadə istənilən səviyyədə deyil. Digər tərəfdən, ictimai iştirakçılıq və rəqəmsal hüquqlar sahəsində hüquqi və etik çərçivələrin də tam formalaşmadığı müşahidə olunur. Platformanın davamlı və effektiv fəaliyyəti üçün tələb olunan maliyyələşmə və texniki resursların hazır olub-olmadığına dair ictimaiyyətə açıq məlumat mövcud deyil. Daha önəmli məqamlardan biri isə ondan ibarətdir ki, ictimaiyyətdə bu sistemə olan maraq və tələb kifayət qədər güclü deyil. Belə olduğu halda, qərarvericilər üçün bu istiqamətə diqqət yetirmək ikinci plana keçə bilər. Halbuki, e-iştirak sisteminin tətbiqi dövlət idarəçiliyində şəffaflıq, hesabatlılıq və vətəndaş məmnunluğunun artırılması baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. Vətəndaşların rəqəmsal idarəetmədə aktiv iştirakını təmin etmək üçün bu məsələyə prioritet yanaşılmalı və proses sürətləndirilməlidir. Azərbaycan İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları Sənayesi Assosiasiyası (AİKTSA) İdarə Heyətinin Elvin Abbasov